Engracia Vidal Estévez a nosa compañeira
Engracia foi e será sempre inspiración, testemuña de fe e galeguidade, amiga e complice. Botáremosla en falta pero seguira con nos en cada cousa que emprendamos. Graciñas Engracia.
No seu funeral
Por Lucía Santiago
Debaixo do altar parte da súa obra, á dereita un cadro dela que fixo Siro e á esquerda as súas cinzas. Moi xeitoso quedou. Andrés celebrou e fixo a homilía e concelebraron Aramburu, Xabi Blanco e Pensado. Ao inicio da celebración Marisa leu un texto precioso no que se emocionou e todo. Ao final falou Pilar, e dixo unhas cousas tan bonitas sobre Engracia que remataron nun aplauso forte da xente. Polo medio cantamos (entre elas unha das cancións que lle gustaban a Engracia – Compañeira de Fuxan) e participamos lendo as lecturas, o evanxeo ou as preces varias amigas e amigos de Encrucillada.
Despois dun “micro aberto” con participacións moi tenras e ata simpáticas sobre a vida de Engracia cantamos en círculo a canción de Leilía da Voz das Amigas. Finalizou o acto cun “segundo bautizo” sobre as cinzas de Engracia. Bó camiño, feliz partida e feliz chegada Engracia, que a túa luz nos acompañe sempre .
O inicio da celebración
Por Marisa Vidal
Boa tarde a todas e todos.
Unha tarde máis estamos nos Praceres, convocados por Engracia. Para as Mulleres Cristiás Exeria e para a revista Encrucillada este xesto é o natural. Estar nos Praceres convocados por Engracia, coma tantas outras veces…
Engracia foise indo aos poucos. O seu corpo e o cerebro deixaron de responder. Os seus ollos seguían mantendo aquel chispazo doutrora, pero había tempo que non oiamos da súa voz, toda a historia de Galicia e de Igrexa galega como transmitía.
A igrexa galega hoxe está orfa aínda que nas catedrais e igrexas da nosa terra hoxe non toquen as campás. As sementes que Engracia espallou estamos hoxe aquí, en pé, facendo ver que o lume que alampea xamais o veremos morto.
Proba diso son a cantidade de mensaxes de condolencia que non paramos de recibir nos correos de Encrucillada e Mulleres Cristiás Galegas Exeria. Hoxe nesta pequena Igrexa están tamén moitas mulleres das que estamos a facer a revolta na Igrexa, e moitos subscritores e subscritoras de Encrucillada, e outras moitas persoas de tantas loitas e encontros.
No medio de nós está Engracia resucitada. Por iso estes libros e revistas presiden a nosa celebración. Son unha pequena mostra do seu traballo pola Igrexa galega, a filla que un día espertará e laiarase de non ter recoñecido dabondo os esforzos e desvelos da súa nai.
Hoxe xuntámonos a celebrar a resurrección de Engracia, a nosa nai na fe, muller das nosas vidas, parteira de sabedoría e poder, facilitadora de espazos e encontros.
Hoxe, nesta resurrección, queremos facer resoar con forza o libro da Sabedoría:
É a sabedoría quen chama, ergue a súa voz nos cumios, a beira dos camiños, apóstase nas congostras, xunto a porta da cidade, a carón das cancelas e pregoa:
É por vós, mulleres e homes por quen chamo. Escoitádeme fillos e fillas desta terra. Abrídeme as portas das vosas esperanzas e soños. Non vos deixedes intimidar por quen pon límites ás vosas inquedanzas. Rompede os abismos que vos separan da xustiza. Deixade espazo para que entre o aturuxo da santa Ruah.
No día do pasamento de Engracia
Por Pedro Castelao
Engracia era unha muller especial. Unha mestura imposible entre o bruar dun vendaval do noroeste e a dozura mansa dun solpor.
Tiña a forza dun carballo rexo nun corpo fraco e miúdo. E a inocencia transparente da auga remansada. Era unha muller afable, próxima e sempre disposta. Nunca entendía os chistes e nada facía máis graza que a súa infantil perplexidade ante as gargalladas dos demais. Ela mesma sorría, entre resignada e divertida, da graza involuntaria que causaba a súa anxelical incomprensión. Era xenial vela atenta á seguinte broma para volver quedar novamente no aire. Pero nunca se enfadaba. Ao contrario. Nunca se enfadaba por iso, quero dicir, porque o certo é que non era nada difícil alporizar a Engracia. Pero nela, isto non era un defecto, senón unha virtude.
Ante calquera comentario ferinte da dignidade da muller, ante calquera abuso, inxustiza, maldade ou aldraxe, nada lle importaba a altura, o poder ou o cargo do aldraxante, dáballe igual quen estivese diante e pouco a condicionaban as posibles consecuencias das súas espontáneas e xustas reaccións. Igual ca os tremores de terra obrigan a buscar lugares seguros nos que poñerse a salvo das convulsións sísmicas, así as enérxicas protestas de Engracia apouvigaban ao máis afouto. Endexamais percibín no fondo desas erupcións volcánicas o máis mínimo fondo de velenosa animosidade ou de vivo rancor. Ao contrario, Engracia berraba como berran as nais ou as avoas: coa zapatilla na man pero con bondade no corazón.
Era unha muller especial. Unha muller boa e comprometida. Unha muller na que se podía confiar. Honrada e leal. Sen dobrez. Dunha soa peza. Namorada do evanxeo e namorada de Galicia. Unha feminista relixiosa e unha activista cultural.
Recórdoa conducindo un coche automático, sentada nun coxín, pero como non era moi alta, cando lle daba o sol de fronte, tiña dificultades para ver, porque os parasoles interiores non eran quen de lle dar sombra nos ollos. Pero nada podía con ela. Nada a detiña. Ela sempre ía para diante.
Tiña unha memoria prodixiosa. Nunha ocasión, nos Praceres, recitoume de memoria varios capítulos do evanxeo de Mateo. Recitábao coma un poema aprendido de nena. Porque Engracia sabía moi ben as cousas que aprendera. Tiña experiencia da vida. Recordaba o pasado con moito detalle e reflexionaba con liberdade e valentía. Coñecía a todos ou case todos os subscritores de Encrucillada. Falaba deles con soltura.
Fixo de Encrucillada a súa vida. O seu proxecto de traballo, tempo e sentido. Tiña unha innata capacidade de goberno e unha especial habilidade para a organización. Estaba en todos os detalles. Non se lle escapaba nada e mandaba coa autoridade natural de quen parece que non manda. Foi un exemplo de entrega, autenticidade e fortaleza.
Unha muller especial. Moi especial. Unha muller íntegra e moi sensible que, porén, non pasaba desapercibida. Facíase notar onde estaba, pero sen o máis mínimo desexo de protagonismo deliberado. Era unha muller humilde, nada fachendosa, pero destacaba espontaneamente pola súa propia condición natural. Sen querer. Sen buscalo. Aí estaba sempre ela, asumindo papeis de liderado e de servizo. A súa contribución á historia da Igrexa galega está por escribir, pero non errará nin perderá o tempo quen asuma esa importante tarefa.
Engracia morreu esta noite, pero hai algún tempo xa que todos a botamos moito de menos. Compartimos a esperanza de que o Deus de Xesús que ela amou en vida, non a deixará morrer de vez. Pola contra cremos que Engracia vive eternamente no amor infinito de Deus. Querida Engracia, descansa en paz.
(23 de xaneiro de 2024)
Dibuxo de Siro no nº 170 da Revista Encrucillada
Para Engracia, con moito amor e agradecemento
Das terras de Abadín, no Lugo antigo
ata as doces ribeiras lerezás
un cestiño de apertas e mazás,
unhas cuncas de bicos e de figos.
Bendición foi (é) andar ao teu abrigo,
abeiro de muller, mestra e irmá,
que a máis de ser galega es cristiá:
humilde orgullo sermos nós contigo!
De Xesús escoitamos a loanza:
e sumámonos a ela agradecidas:
velaí a muller sen trampa nin falacia,
señora de evanxélicas andanzas,
servidora de causas esquecidas
velaí a muller, cristiá, galega: Engracia.
Manolo Regal Ledo
(nº 170 da Revista Encrucillada)
Conversa con Engracia sobre a súa experiencia como impulsora da Revista Encrucillada.
Coa súa testemuña colabora co proyecto Do Gris Ao Violeta A Memoria Das Mulleres do Concello de Pontevedra.